Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və İran İslam Respublikasının Prezidenti Məsud Pezeşkian arasında baş tutan görüş və onun nəticələri ikitərəfli münasibətlərin gələcəyi üçün ümidverici siqnallar verir. Hər iki liderin mətbuata verdiyi bəyanatlar, görüşlərin məzmunu və imzalanan sənədlər münasibətlərdə yeni bir səhifənin açıldığını göstərir. Bu görüşün əsasını təşkil edən səmimiyyət, qarşılıqlı anlaşma və ortaq maraqlara fokuslanma, əlaqələrin möhkəm təməllər üzərində inkişaf etdiyini bir daha təsdiqləyir. Mənim şərhimdə bu görüşün əsas aspektlərinə nəzər salaraq, onun ikitərəfli və regional əhəmiyyətini dəyərləndirməyə çalışacağam.
Prezidentlərin bəyanatlarından da aydın olduğu kimi, görüşlərdə hökm sürən atmosfer son dərəcə səmimi və işgüzar xarakter daşıyıb. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi, “Xalqlarımız əsrlər boyu mehribanlıq, qardaşlıq şəraitində yaşayıb. Bu gün dövlətlərarası münasibətlərimiz bu möhkəm təməl üzərində inkişaf edir.” Bu tarixi bağlılıq, şübhəsiz ki, liderlərin bir-birinə qarşı açıq və etimadlı münasibət sərgiləməsinə zəmin yaradıb.
Görüş zamanı bütün məsələlərə “səmimi şərait əsnasında” fikir bildirilməsi xüsusi vurğulanır. Bu, o deməkdir ki, tərəflər mövcud problemləri və ya fikir ayrılıqlarını gizlətmədən, açıq şəkildə müzakirə etmək əzmindədirlər. Diplomatik münasibətlərdə belə bir səmimiyyət səviyyəsi nadir hallarda müşahidə olunur və bu, problemlərin həllinə və qarşılıqlı anlaşmanın dərinləşməsinə ciddi töhfə verə bilər. Konstruktiv yanaşma isə tərəflərin yalnız problemləri qeyd etməklə kifayətlənmədiyini, eyni zamanda onların həlli yollarını axtarmağa və ortaq məxrəcə gəlməyə çalışdıqlarını göstərir. Prezident Pezeşkianın böyük bir heyətlə Azərbaycana səfər etməsi də İran tərəfinin bu dialoqa və əməkdaşlığa verdiyi önəmin göstəricisidir. Belə bir müsbət və işgüzar atmosfer, qarşıdakı dövrdə konkret layihələrin və təşəbbüslərin daha sürətlə həyata keçirilməsi üçün əlverişli şərait yaradır. Bu səmimiyyət, həmçinin iki ölkə xalqları arasında mövcud olan tarixi dostluq əlaqələrinin dövlətlərarası səviyyədə də öz əksini tapdığını nümayiş etdirir.
İstənilən iki qonşu ölkə arasında müəyyən fikir ayrılıqlarının olması təbiidir. Lakin Azərbaycan və İran liderlərinin son görüşü göstərdi ki, tərəflər bu fərqlilikləri qabartmaq əvəzinə, ortaq maraqlar və əməkdaşlıq potensialı üzərində fokuslanmağı üstün tuturlar. Prezident İlham Əliyevin “Əsas məsələ ondan ibarətdir ki, hər iki tərəf Azərbaycan-İran əlaqələrinin inkişafına çalışmalıdır və çalışır” ifadəsi bu yanaşmanı çox dəqiq əks etdirir.
Görüş zamanı bir çox önəmli sənədin, o cümlədən prezidentlər səviyyəsində imzalanmış sənədin mövcudluğu, tərəflərin konkret əməkdaşlıq sahələrinə diqqət yetirdiyini göstərir. Bu sənədlər, çox güman ki, iqtisadiyyat, nəqliyyat, enerji, mədəniyyət və digər sahələrdə əlaqələrin dərinləşdirilməsinə yönəlib. Fikir ayrılıqları fonunda ortaq mənafelərə önəm vermək, praqmatik və uzaqgörən siyasətin təzahürüdür. Bu yanaşma, həmçinin regionda sabitliyin və təhlükəsizliyin təmin olunması üçün də vacibdir. Çünki iki böyük qonşu ölkənin əməkdaşlığı yalnız ikitərəfli deyil, həm də regional miqyasda müsbət təsirlərə malikdir. Azərbaycan və İranın ortaq tarixi, mədəniyyəti və coğrafi mövqeyi onlara geniş əməkdaşlıq imkanları yaradır. Bu imkanlardan maksimum dərəcədə faydalanmaq üçün isə məhz ortaq maraqlara fokuslanmaq lazımdır. Görünən odur ki, hər iki lider bu reallığı dərk edir və münasibətləri bu istiqamətdə qurmağa çalışır. Bu strategiya, potensial gərginlikləri minimuma endirməyə və əməkdaşlıq üçün yeni üfüqlər açmağa imkan verir.
Dövlətlərarası münasibətlərin inkişafında liderlərin siyasi iradəsi həlledici rol oynayır. Azərbaycan və İran prezidentlərinin görüşü və əldə olunan razılaşmalar, hər iki tərəfdə əlaqələri daha da inkişaf etdirmək üçün güclü siyasi iradənin mövcud olduğunu göstərir. Prezidentlərin bəyanatlarında Azərbaycan-İran əlaqələrinin “strateji” xarakter daşıdığının təsdiqlənməsi və “bütün istiqamətlərdə” inkişaf etdirilməsi niyyətinin ifadə olunması bu iradənin bariz nümunəsidir.
Bu güclü siyasi iradə, ilk növbədə, imzalanan sənədlərin və əldə olunan razılaşmaların icrasına təminat verir. Liderlər səviyyəsində nümayiş etdirilən bu qətiyyət, müvafiq dövlət qurumlarına və iş adamlarına aydın bir mesaj verir: əməkdaşlıq üçün “yaşıl işıq” yandırılıb. Bu, öz növbəsində, iqtisadi və ticarət əlaqələrinin canlanmasına, yeni investisiya layihələrinin həyata keçirilməsinə və nəqliyyat dəhlizlərinin daha səmərəli istifadəsinə təkan verə bilər. İkincisi, güclü siyasi iradə, gələcəkdə yarana biləcək hər hansı anlaşılmazlıqların və ya problemlərin həllini asanlaşdırır. Liderlər arasında qurulan səmimi və etimada əsaslanan münasibətlər, çətin məqamlarda birbaşa təmasların qurulmasına və məsələlərin operativ şəkildə həllinə imkan yaradır. Üçüncüsü, bu siyasi iradə regiona və beynəlxalq ictimaiyyətə Azərbaycan və İranın öz aralarındakı münasibətləri qarşılıqlı hörmət və əməkdaşlıq prinsipləri əsasında qurmaq əzmində olduqlarını nümayiş etdirir. Bu, regional sabitlik və əməkdaşlıq üçün müsbət bir siqnaldır.
Azərbaycan və İran prezidentlərinin son görüşü ikitərəfli münasibətlərdə yeni və müsbət bir mərhələnin başlanğıcı kimi dəyərləndirilə bilər. Görüşlərdə hökm sürən səmimi və konstruktiv atmosfer, fikir ayrılıqları əvəzinə ortaq mənafelərə fokuslanma və hər iki tərəfdən nümayiş etdirilən güclü siyasi iradə, əlaqələrin gələcəyi üçün möhkəm zəmin yaradır. Əsrlərə söykənən tarixi və mədəni bağlılıqlar üzərində qurulan bu münasibətlər, liderlərin praqmatik və uzaqgörən siyasəti sayəsində daha da dərinləşə bilər. İmzalanan sənədlər və əldə olunan razılaşmaların həyata keçirilməsi, şübhəsiz ki, hər iki ölkənin və bütövlükdə regionun rifahına xidmət edəcəkdir. Bu görüş, həmçinin göstərir ki, dialoq və qarşılıqlı anlaşma yolu ilə ən mürəkkəb məsələləri belə müzakirə etmək və ortaq məxrəcə gəlmək mümkündür. Ümid edirik ki, bu müsbət dinamika davam edəcək və Azərbaycan-İran əməkdaşlığı gələcəkdə daha da genişlənəcəkdir.
Könül Əliyeva
Suraxanı rayonu, 327 nömrəli tam orta məktəbin direktoru
