Azərbaycan Respublikası özünün dayanıqlı iqtisadi inkişafını təmin etmək üçün enerji resurslarından əldə edilən sərvəti yüksək texnologiyalara və rəqəmsal infrastruktura yönəltməklə yeni bir iqtisadi model qurur. Cənab Prezident İlham Əliyevin 8 dekabr 2025-ci il Slovakiya səfəri zamanı verdiyi bəyanatlar məhz bu strateji diversifikasiyanın əsas istiqamətlərini və bu prosesdə Slovakiya ilə əməkdaşlığın potensialını ortaya qoyur. Yeni iqtisadi modelin əsas məqsədi Azərbaycanı yalnız etibarlı enerji təchizatçısı deyil, həm də regional miqyasda rəqəmsal və logistik hab kimi möhkəmləndirməkdir.
Azərbaycanın iqtisadi uğurunun təməli zəngin karbohidrogen ehtiyatlarıdır. Cənab Prezidentin vurğuladığı kimi, ölkənin zəngin qaz yataqları bu gün dünyanın bir çox ölkəsinə, o cümlədən Avropa İttifaqına üzv olan 8 ölkəyə təbii qaz ixrac etməyə imkan verir. Hazırda illik 25 milyard kubmetr qaz ixrac edən Azərbaycan, boru kəmərləri ilə təbii qaz təchizatçıları arasında bölgədə liderdir. Bu enerji sərvəti, Azərbaycanın daxili iqtisadi layihələrini maliyyələşdirmək və beynəlxalq səviyyədə strateji tərəfdaşlıq əlaqələrini gücləndirmək üçün möhkəm zəmin yaradır. Slovakiyaya qaz təchizatının başlanması bu ənənəvi əməkdaşlığın ən parlaq nümunəsidir.
Enerji gəlirlərinin hədəfləndiyi əsas yeni sahə informasiya texnologiyaları və data mərkəzlərinin yaradılmasıdır. Cənab Prezident İlham Əliyev bu sahəni gələcək inkişafın mühüm vektoru kimi qeyd etmişdir. Bu transformasiya, Azərbaycanın qlobal rəqəmsal iqtisadiyyatda mövqeyini dəyişdirmək və xidmətlər sektorunu gücləndirmək məqsədi daşıyır.
Bu iki dayanıq arasındakı əsas sinerji amili Azərbaycanda mövcud olan kifayət qədər böyük enerji potensialıdır. Data mərkəzləri, xüsusilə süni intellekt sistemlərinin inkişafı üçün nəhəng və dayanıqlı elektrik enerjisi tələb olunur. Cənab Prezidentin bəyan etdiyi əsas rəqəmlər bu potensialı aydın göstərir:
- Bu gün Azərbaycanda istifadə olunmayan enerji potensialı təxminən 2 giqavata bərabərdir.
- Növbəti beş il ərzində bu göstəricinin 8 giqavata çatdırılması hədəflənir.
Bu iddialı hədəf, həm bərpa olunan enerji mənbələri, həm də ənənəvi enerji ilə təmin ediləcək və Azərbaycanın regionun ən böyük data mərkəzləri hablarından birinə çevrilməsi üçün fundamental baza rolunu oynayacaq. Enerjinin bu cür strateji şəkildə rəqəmsal layihələrə yönəldilməsi iqtisadiyyatın dayanıqlığını təmin edir.
Azərbaycanın rəqəmsal hab kimi cəlbediciliyini artıran digər bir mühüm amil, onun coğrafi və iqlim üstünlükləridir. Data mərkəzlərinin əməliyyat xərclərinin böyük bir hissəsi serverlərin soyudulmasına sərf olunur. Cənab Prezident İlham Əliyev qeyd etmişdir ki, Azərbaycanın bəzi bölgələri çox soyuq bölgələrə malikdir ki, orada ilin böyük hissəsində şaxtalı hava şəraiti hökm sürür. Bu isə data mərkəzlərinin təbii sərinləndirilməsi (free-cooling) üçün ideal şərait yaradır. Təbii sərinlənmə, enerji səmərəliliyini kəskin şəkildə artırır və rəqəmsal xidmətlərin xərcini azaldır.
Bu rəqəmsal transformasiya prosesində Azərbaycan beynəlxalq, xüsusilə də Avropa şirkətlərinin texnoloji təcrübəsinə güvənir. Cənab Prezident bildirmişdir ki, Slovakiya şirkətləri ilə bu istiqamətdə çalışmaq fikrindədir. Slovakiya, Avropanın güclü sənaye və İT bazalarından birinə malikdir. Bu əməkdaşlıq, Azərbaycanın maliyyə və enerji resursları ilə Slovakiyaın yüksək texnoloji biliklərini birləşdirərək, regionda rəqəmsal infrastrukturların yaradılmasında bir sinerji formalaşdıracaq.
Azərbaycanın Yeni İqtisadi Modeli, enerji sektorunun ənənəvi gücünü rəqəmsal gələcək hədəfləri ilə strateji şəkildə birləşdirir. Cənab Prezident İlham Əliyevin Slovakiya səfəri zamanı qeyd etdiyi 8 giqavat enerji potensialı hədəfi, təbii sərinləndirmə üstünlüyü və Slovakiya ilə nəzərdə tutulan texnoloji əməkdaşlıq, ölkənin iqtisadiyyatını daha davamlı, şaxələnmiş və qlobal rəqabətə davamlı etmək üçün mühüm bir yol xəritəsidir. Bu strateji yanaşma, Azərbaycanın yalnız regional enerji bazarına deyil, həm də qlobal rəqəmsal iqtisadiyyata töhfə verəcək bir mərkəzə çevrilməsini təmin edəcək.
Yusif ibrahimov
Suraxanı RİHB-nin Qaraçuxur qəsəbə inzibati ərazi dairəsi üzrə nümayəndəsi
