Bakı. Trend:
Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının İdarə Heyəti uçot
dərəcəsinin 7.5%-dən 7.25%-ə, faiz dəhlizinin yuxarı həddinin
8.5%-dən 8.25%-ə endirilməsi, faiz dəhlizinin aşağı həddinin isə
6.25% səviyyəsində dəyişməz saxlanılması haqqında qərar qəbul
edib.
Trend xəbər verir ki, bu barədə AMB məlumat yayıb.
Bu qərar faktiki və proqnozlaşdırılan inflyasiyanın hədəflə
(4±2%) müqayisəsi, inflyasiya gözləntilərinin stabilləşməsi, risk
balansında baş verən dəyişikliklər nəzərə alınmaqla verilmişdir.
Proqnozlaşdırılan inflyasiyanın aşağıya doğru dəyişdiyini nəzərə
almaqla faiz dəhlizinin yuxarı həddinin və uçot dərəcəsinin
azaldılması monetar şəraitin yumşalmasına yönəldilmişdir. Aşağı
həddin dəyişməz saxlanılması isə banklararası faizlərin
dəyişkənliyinin azaldılmasına xidmət edir. Faiz dəhlizinin bu
parametrləri müəyyənləşdirilərkən onların banklararası pul
bazarındakı faizlərə təsir potensialı da nəzərə alınmışdır.
Ötən iclasdan bəri illik inflyasiya tempi azalmaqda davam
etmişdir. 2024-cü ilin martında 12 aylıq inflyasiya 0.4%, 12 aylıq
baza inflyasiya isə 1% təşkil etmişdir. İllik ərzaq deflyasiyası
1.1%, qeyri-ərzaq inflyasiyası 1.1%, xidmətlər inflyasiyası isə
2.2% olmuşdur.
Aşağı inflyasiya mühiti inflyasiya gözləntilərinin azalmasını
dəstəkləyir. Aparılan sorğuların nəticələrinə görə I rübdə
inflyasiyanın yüksələcəyini gözləyən ev təsərrüfatlarının payı
bundan öncəki rüblə müqayisədə 1 faiz bəndi azalmışdır.
İnflyasiyanın xarici fonu əlverişli olaraq qalır. Qlobal
inflyasiya dünya əmtəə qiymətlərinin aşağı düşməsi nəticəsində
yavaşlamışdır. Dünya Bankının məlumatına əsasən əmtəə qiymətləri
indeksi 2024-cü ilin martında əvvəlki ayla müqayisədə artsa da
illik əsasda 0.3%, o cümlədən qeyri-enerji qiymətləri üzrə 2.4%
enmişdir. BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının (FAO)
məlumatına görə isə ərzaq qiymətləri indeksi martda illik əsasda
7.7% azalmışdır. Manatın nominal effektiv məzənnəsinin (2023-cü
ildə 19.3% və 2024-cü ilin I rübündə 2.7%) bahalaşması idxal
inflyasiyasının azalmasına əlavə töhfə vermişdir.
Profisitli tədiyə balansı valyuta bazarında tarazlığın
qorunmasında həlledici rol oynayır. Tədiyə balansının əsas
komponenti olan ticarət balansında 2024-cü ilin I rübündə 2.3 mlrd.
ABŞ dolları məbləğində profisit formalaşmışdır. Yenilənmiş
proqnozlara əsasən mövcud meyillər davam edəcəyi təqdirdə 2024-cü
ilin yekunu üzrə də cari əməliyyatlar hesabının profisitli olacağı
gözlənilir.
Pul siyasəti alətləri maliyyə bazarlarının müxtəlif
seqmentlərində gedən proseslər və bank sisteminin likvidlik
mövqeyindəki dəyişikliklər nəzərə alınmaqla tətbiq edilir. Pul
siyasəti alətlərindən aktiv istifadə pul bazarında orta faizlərin
Mərkəzi Bankın faiz dəhlizi daxilində hərəkətini təmin edir. Aprel
ayının ötən dövründə 1 günlük təminatsız əməliyyatlar üzrə orta
faiz (1D AZIR) 6.66% (martda 6.52%) olmaqla faiz dəhlizinin
daxilində formalaşmışdır. Son vaxtlar banklararası bazarda
faizlərin faiz dəhlizi daxilində artması, 1D AZIR indeksi ilə uçot
dərəcəsi arasındakı fərqin azalması müşahidə edilir. Bu dövrdə
avtonom (pul siyasətindən kənar) amillərin, xüsusən də dövlət
büdcəsindəki profisitlə əlaqədar olaraq hökumət hesabları
qalıqlarının artımı bank sistemindəki likvidliyə azaldıcı təsir
etmişdir. İlin əvvəlindən bəri Mərkəzi Bankın notları və dövlət
qiymətli kağızları üzrə gəlirlilik də əsasən artım istiqamətində
dəyişmişdir.
Ötən iclasdan bəri inflyasiyanın risk balansında əhəmiyyətli
dəyişiklik baş verməmişdir. Geosiyasi gərginliklər, mühüm
beynəlxalq ticarət yollarında yaranan maneələr, iqlim
dəyişiklikləri, dünya bazarında əmtəə qiymətlərinin və tərəfdaş
ölkələrdə inflyasiyanın dəyişkənliyi xarici mənşəli başlıca
inflyasiya riskləri olaraq qalır. Bununla belə dünyada monetar
şərtlərin sərt olaraq qalması, ortamüddətli perspektivdə aparıcı
ölkələrdə mərkəzi bankların faizləri daha mülayim endirməsi
gözləntiləri qlobal inflyasiyanı azaldacaq amildir. İnflyasiyanı
artıra biləcək başlıca daxili risk isə yerli xərc amillərinin,
eləcə də dövlət xərclərinin aktivləşməsi və məcmu tələbin izafi
artımı ilə əlaqədardır.
Ümumilikdə, inflyasiyanın artırıcı və azaldıcı riskləri
bir-birini tarazlaşdırır. Mövcud şərtlərin dəyişməz qalacağı
təqdirdə 2024-cü və 2025-ci illərdə illik inflyasiyanın hədəf
daxilində (4±2%) olacağı gözlənilir (aprel proqnozu: 2024-cü ilə
3.5% və 2025-ci ilə 4.2%). Apreldə 2024-cü ilə inflyasiya proqnozu
azalma istiqamətində dəyişdirilmişdir.
Pul siyasəti ilə bağlı növbəti qərarlar faktiki inflyasiyanın
proqnozla müqayisəsindən, xarici və daxili mənşəli risk amillərinin
dinamikasından asılı olacaqdır. İnflyasiya amillərinin tarazlıq
səviyyəsi, inflyasiyanın cari dinamikası və pul siyasətindən kənar
amillərin monetar şəraitə və məcmu tələbə təsiri faiz dəhlizi
parametrlərinin yaxın perspektivdə dəyişməz saxlanılması ehtimalını
yüksəldir. Qarşıdakı dövrdə də makroiqtisadi göstəricilərin
hərtərəfli təhlili davam etdiriləcək, ölkədə qiymət sabitliyini
təmin etmək üçün bütün mövcud vasitələrdən istifadə
ediləcəkdir.
Bu qərar 2 may 2024-cü ildən qüvvəyə minir. Faiz dəhlizinin
parametrləri ilə bağlı növbəti qərar barədə məlumat ictimaiyyətə
2024-cü il iyun ayının 21-də açıqlanacaqdır.
